Nesiller uzunluğu insanların bir ortaya gelmesini sağlayan On Bir Ayın Sultanı Ramazan, günümüzde eskiye göre sönük geçiyor. İçerisinde dini ibadetlerin yanı sıra kültürel izler de taşıyan Ramazan-ı Şerif’in eski haline hasret her yıl artarak devam ediyor. Cami Mahyaları kentlerin imajını değiştirirken, Teravih Namazları ise, halkın birlik ve beraberlik hissini harmanlıyor. Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Dünyası Edebiyatları Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Mehmet Temizkan, Ramazan Ayı temalı edebi eserler ile ilgili bilgi verdi.
Halkın nazarında prestiji bulunan her şeyin Türk edebiyatı yapıtlarında sıkça yer verildiğini belirten Prof. Dr. Temizkan, “Türk Halk Şiiri ve Divan Şiiri, Ramazan’ın ve Ramazan’la ilgili kavramların kelam konusu edildiği beyitler ve dörtlüklerle doludur. Temayı temel alan sınıflandırmaya ‘Tür’ denir. Yüklü olarak Türk halk şiirinin tiplerinden biri de Ramazanname’dir. Görevi, bekçiyle birlikte halkı sahur için uyandırmak olan davulcunun, sokak sokak dolaşırken okuduğu dörtlükler, bu çeşidin en hoş örneklerini oluşturur. Hocamız Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu, ‘Ramazanname’ isimli yapıtında, kelam konusu şiirlerde sehl-i mümteni sayılabilecek tipik ve canlı tasvirlerle teşbihlerin bulunduğunu söz etmektedir. Yani bunlar, sanat pahası yüksek şiirlerdir. ‘Kandilleri şekl-i nücûm’, ‘Gûyâ namaza durmuştur/Kıbleye karşı her direk’, ‘Paçacılık edemedim/Sırıtıyor gördüm başı’, ‘Döşek kal’asına saptık/Yorganlardan hisar yaptık’ üzere örnekleri, sanat pahası bulunan örnekler olarak sıralar” dedi.
Ramazanı bahis alan yapıtlara örnekler veren Prof. Dr. Temizkan, “Bu ay mâhlar yücesidir/ Zevk ü safâ gecesidir’ ve ‘Geldi mâh-ı Ramazân / Şâd olup sevindi cânım / Ramazân-ı şerifiniz/ Mübarek olsun sultanım / Bu gece ayı gördüler/ Yüzlerin yere sürdüler/ Donandı kandiller ile/ Mescitler ziynet buldular’ dizeleri, Ramazan ayının büyüklüğünü ve bu aydaki gece cümbüşlerini söz eder. Ayrıyeten, ‘Âleme rahmetle geldi/ Hamd ola izzetle geldi/ Cümle mü’min kullarına/ Müjde-i cennetle geldi’ hadisi ile de Ramazan ayının başının ‘rahmet’ sonunun da ‘cehennemden kurtuluş’ olduğu haber verilmektedir” dedi.
Divan Edebiyatı’nın en kıymetli şairleri ortasında yer alan Nedim’in yapıtlarından örnek veren Prof. Dr. Temizkan “Divan şiirinin büyük ismi Nedim, Ramazan ayının birinci akşamının hilali ile ay kesimi bir hoşun uzunluğu ortasında alaka kurar ve şöyle der; ‘Şöyle bîtâb olmuş ol mehpâre tâb-ı rûzeden/ Farkolunmaz kâmet-i ham gurre-i yekrûzeden’ Nedim burada; ‘O ay modülü hoş, orucun hararetiyle (susuzluğuyla) o denli halsiz kalmış ki, bükülen uzunluğu, Ramazan ayının birinci akşamındaki hilalden ayırt edilemez bir hoşluk almış’ demektedir. Sevgilinin yüzünün rengiyle zülfünün rengi, birbirine zıttır. Nedim’e nazaran; yüzün rengi güneşin doğuşu esnasındaki rengidir ve zülfün rengi de gecenin rengi olan siyahtır. Kadir Gecesi, Ramazan ayının içindedir. Şair, bu çerçevede, zülfü de Kadir Gecesi’ne benzetir ve onda bu gecenin manevî hoşluğunun zımnî olduğunu haber verir; ‘Seher-i îyd celî meşrık-ı ruhsârunda /Leyle-i Kadr hafî zülf-i siyeh-fâmında’yani “Yanağının güneş doğuşu renginde bayram sabahı ışıldar, saçının siyah renginde ise Kadir Gecesi’nin manevî hoşluğu gizlidir’ Bu ve gibisi şiirlerin anlaşılması için; ayın/hilalin görünmesiyle Ramazan ayının başladığını, bu ayda cennet kapılarının açıldığını ve Kadir Gecesi’nin Ramazan ayının içinde bulunduğunu bilmemiz gerekmektedir. Ramazan ayının sonuna, münasebetiyle bayrama yaklaşıyoruz. Bu sebeple sizlerle, temennilerin bir ortaya getirildiği ‘Bayram size sevinçler getirsin /Bir müjde veren haber getirsin /Sağlık, servet, muvaffakiyet /Her lütfu birer birer getirsin’ şiirini paylaşmak isterim” diye konuştu.
“Geleneklerimiz yavaş yavaş ortadan kalkıyor”
Ramazan Ayı’nın eskiye göre daha sönük karşılandığını söyleyen Prof. Dr. Temizkan, “Ramazan ayını ruhuna yaraşır bir formda yaşamak, hürmet duyulması gereken bir tercihtir. Bu aya hürmet duymak, gelenek haline gelmiş bir davranış biçimidir. Müslüman olmayan vatandaşların evvelce Ramazan’a duydukları hürmet, günümüzde Müslüman olan insanlarımızda bile kalmamıştır. Kendisine duyulan hürmetin azaldığı Ramazan’ın eski canlılığını devam ettirmesi mümkün müdür? Haberleşme araçlarıyla yapılan kutlamalar, ziyaretlerin yerini almış durumda. Ziyaretlerle birlikte ziyaret adabı da yok oluyor. Büyüklerin ziyaretine küçük de olsa bir armağanla gidilmesi, büyüklerin gelen çocuklara armağan yahut bayram harçlığı vermesi, el öpme ve ikram üzere gelenekler yavaş yavaş ortadan kalkıyor. Bütün bunlar da Ramazan’ı ve bayramı canlı yapan geleneklerdir. Gelenekler de yok olunca, canlılık da yok olmaya yüz tutuyor” dedi.
“İyi beşerler güzel atlara binip gittiler”
Ramazan Ayı ile ilgili bir kıssa paylaşan Prof. Dr. Temizkan, “Bir kıssa vardır. Adamın biri bir köye konuk olmuş. Köy halkı, konuğu ağırlamak için, neredeyse birbiriyle hengame etmiş. Bir meskende üç gün kalmış. Güzelce ağırlanmış. Giderken de kendisine çok yeterli bir at armağan edilmiş. Uzun bir müddet sonra, bu köye tekrar uğramış. Yüzüne bakan bile olmamış. Köyle karşılaştığı bir ihtiyarla yaşadıklarını anlatan adam, şimdiki durumun da sebebini sormuş. Yaşlı adam kendisine; ‘İyi beşerler âlâ atlara binip gittiler’ diye karşılık vermiş. Ramazan ve bayramları canlı kılan ritüeller ve gelenekler hayatımızdan bir bir çıktığı için de eski canlılığın yerini sönüklük almış durumda. Kısaca, değişen hayat şekliyle birlikte Ramazanlar da değişiyor” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
News
