Allah’a yakınlaşmayı sağlayan şey manasına gelen kurbanın ibadet niyetiyle; yani Allah’a itaatin ve kulluğun gereği olarak kesilmesinin kaide olduğunu kaydeden tasavvuf araştırmacısı Prof. Dr. Reşat Öngören, tasavvufta kurbanın, kişinin kendi benliğini (nefis) Allah yolunda kurban etme kanısıyla ilişkili olduğunu söyledi. Kurbanın toplumsal boyutuna da işaret eden Prof. Dr. Reşat Öngören, “Kurban etinin bir kısmı yahut tamamı muhtaçlara ve eşe dosta dağıtılır. Bu ise toplumda kardeşlik, yardımlaşma ve dayanışma ruhunu canlı meblağ; toplumsal adaletin gerçekleşmesine katkıda bulunur.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Reşat Öngören, Kurban Bayramı ve kurban kısmında dikkat edilmesi gereken dini bahisleri kıymetlendirdi.

“Kurban Bayramı’nda Hz. İbrahim ve oğlunun anısını yad ediyoruz”

Prof. Dr. Reşat Öngören, senede iki dini bayram olduğunu belirterek, bunlardan birincisinin otuz gün süren oruçtan sonra ibadeti tamamlamanın sevinci yaşanan Ramazan Bayramı, başkasının ise Hz. İbrahim ile oğlu İsmail’in çetin bir imtihanı kazanması hasebiyle sevinçlerini ortaya koydukları Kurban Bayramı olduğunu söz etti. 

Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde, Hz. İbrahim’in Allah’ın buyruğunu yerine getirmek için oğlunu boğazlayacağı sırada gökten bir koç indirildiği ve oğlunun yerine bu koçu kurban etmesinin istendiğini kaydeden Prof. Dr. Reşat Öngören, “Sonuçta Allah’ın buyruğunu yerine getirmek üzere harekete geçen İbrahim ile ona itiraz etmeden boyun eğen oğlu İsmail bu kuvvetli imtihandan muvaffakiyet ile çıkmışlardır. Bizler Kurban Bayramı’nda esasen Hz. İbrahim ve oğlunun anısını yad ediyoruz. Her kurban bölümünde, onların Cenâb-ı Hakk’ın buyruğuna uyma konusunda verdikleri başarılı imtihanın anısını tazelemiş ve kendimizin de gibisi bir itaate hazır olduğumuzu sembolik bir davranışla ortaya koymuş oluyoruz.” diye anlattı.

Kurban yerine öteki bir hayrın yapılması kurbanın yerini tutmaz

Prof. Dr. Reşat Öngören, Peygamber Efendimizin, vefatına kadar kurban kesmeyi hiç terk etmediğini ve “Kim imkânı olduğu halde kurban kesmezse bizim mescidimize yaklaşmasın” (Müsned, II, 321; İbn Mâce, “Eḍâḥî”, 2) buyurarak kurban kesmenin ehemmiyetine dikkat çektiğini lisana getirerek, şunları söyledi:

“Allah’a yakınlaşmayı sağlayan şey manasına gelen kurbanın ibadet niyetiyle; yani Allah’a itaatin ve kulluğun gereği olarak kesilmesi kaidedir. Esasen kurbanı öbür hayvan kısımlarından ayıran da budur. O yüzden kesim sırasında Allah’ın ismini kasıtlı olarak anmayan kişinin kestiği hayvan murdar olur ve eti yenmez. Allah’a ulaşacak olan şeyin kurbanın kanı ve eti değil kesenlerin dinî hassasiyeti (takvâ) olduğu Kur’an’da açıkça belirtilmektedir (el-Hac 22/37). Öte yandan her ibadetin kendine mahsus hikmetleri bulunduğu için kurban yerine öbür bir hayrın yapılması, mesela kurbanın parasının dağıtılması, yoksullara besin yardımı yapılması üzere aksiyonlar kurbanın yerini tutmaz. Kişi fakat kurban kesmekle Allah’ın buyruğuna boyun eğmiş ve kulluk şuurunu koruduğunu canlı bir biçimde ortaya koymuş olur.”

 

Mevlana kurban bölümüyle nefis terbiyesi ortasında irtibat kuruyor

Tasavvufta kurbanın, kişinin kendi benliğini (nefis) Allah yolunda kurban etme niyetiyle temaslı olduğunu belirten Prof. Dr. Öngören, “Kişi kendi benliğini (ego, nefis) günahkar ve kusurlu görerek onun Allah yolunda kurban edilmesi gerektiğini düşünür. Fakat İbrahim (a.s.) peygamber olayında olduğu üzere insan yerine bir hayvan boğazlanması emredildiği için nefsine karşılık hayvan boğazlamaya niyetlenir. Mevlana Celaleddin-i Rûmî kurban bölümüyle tasavvufta nefis terbiyesi ortasında irtibat kurmuş, ‘Kurban keserken nasıl Allah diyorsan, nefsin berbat huylarını kurban etmek için de Allah demelisin’ diyerek, manevi eğitimde ‘Allah’ zikrinin ehemmiyetine dikkat çekmiştir.” formunda devam etti.

Kurban etinin dağıtılması toplumsal adaletin gerçekleşmesine katkıda bulunuyor

Kurbanın toplumsal boyutuna da işaret eden Prof. Dr. Reşat Öngören, “Kurban etinin bir kısmı yahut tamamı muhtaçlara ve eşe dosta dağıtılır. Bu ise toplumda kardeşlik, yardımlaşma ve dayanışma ruhunu canlı meblağ; toplumsal adaletin gerçekleşmesine katkıda bulunur. Bilhassa fakirlerin bulunduğu ortamlarda kurbanın bu işlevi daha derinden hissedilir. Öteki yandan kurban zengine malını diğerleriyle paylaşma haz ve alışkanlığı kazandırır; onu cimrilik hastalığından, dünya malına tutkunluktan kurtarır. Yoksul de gördüğü takviye sebebiyle varlıklı kimselere düşmanlık beslemez ve kendini toplumun bir üyesi olarak hissetmeye başlar. Kurban tıpkı vakitte güçlü için Allah’ın nimetlerine teşekkür manası da taşıyor.” dedi.

Çocuklar için bile kestirilebiliyor

“Kurbanın toplumsal boyutu sebebiyle birçok din alımı mali güce sahip olan küçük çocuklar ve akıl hastaları için bile yasal temsilcileri tarafından kurbanlarının kestirilmesini gerekli görmüşlerdir.” diyen Prof. Dr. Reşat Öngören, kurban bölümü konusunda da değerlendirmede bulundu.

Hangi hayvanlardan kurban olur?

Prof. Dr. Reşat Öngören, “Dinen kurban olarak kesilmesi kabul edilmiş hayvan tipleri koyun, keçi, sığır, manda ve devedir. Koyun ve keçi cinsinden hayvanlar bir yaşını, sığır ve manda cinsinden hayvanlar iki yaşını, deve ise beş yaşını doldurduktan sonra kurban edilebilir. Kesilecek hayvanın gözle görülür bir noksanının bulunmaması gerekir; sağlıklı, organları tamam ve besili olması hem ibadetin gayesine hem de sıhhat kurallarına uygun düşer. Kötürüm derecesinde hasta, zayıf ve düşkün, kimi organları eksik, mesela bir yahut iki gözü kör, kulakları ve boynuzları kökünden kesilmiş, lisanı kesik, dişlerinin tamamı yahut birden fazla dökülmüş, kuyruğu ve göğsü kesik hayvanlar kurban olmaz.” diye konuştu.

Kurbanlıklara eziyet edilmemeli

Kurban Bayramlarında vakit zaman kesite götürülürken yahut kesim alanından kaçtığı için yakalanmaya çalışıldığı sırada eziyet gören kurbanlıklar konusuna da işaret eden Prof. Dr. Reşat Öngören, “Hayvan, kesim yerine incitilmeden götürülür, kesilecek vakit kıbleye karşı ve sol tarafı üzerine yatırılır. Kurbanı kesen kimse hayvana eziyet vermemeye dikkat etmeli, bıçağı hayvana göstermemeli ve keskin bıçak kullanmalı.” dedi. 

Prof. Dr. Reşat Öngören, dini ritüel olarak da yapılması gerekeni “Kurban sahibi, hayvan yere yatırılırken biliyorsa Kur’an-ı Kerim’den En‘am müddetinin 79, 162 ve 163. ayetlerini yahut meallerini okur ve kabulü için dua eder. Daha sonra da tekbir (Allahüekber) ve tehlil (Lâ ilâhe illallah) getirir. Sağ eliyle tuttuğu bıçakla hayvanı keserken “Bismillahi Allahüekber” der. Kurbanı vekilin kesmesi halinde kurban sahibi de besmeleye iştirak eder.” halinde anlattı.

Çevre temizliğinin uygunca yapılmalı

Çevre paklığı konusuna da vurgu yapan Prof. Dr. Reşat Öngören, “Kesim süreci tamamlandıktan sonra etraf temizliğinin yeterlice yapılması, hayvanın artan kesimlerinin ortalıkta bırakılmaması gerekir. Bu konu, kurbanlık hayvana ve kurban ibadetine karşı gösterilecek hürmetin bir gereği olduğu üzere bilhassa büyük kentlerde ve kalabalık yerleşim ünitelerinde sıhhat kuralları, etraf paklığı ve insan haklarını gözetme açısından da son derece kıymetlidir.” diye kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı